नागपंचमी हा वेदकाळापासून चालत आलेला सण आजही भक्तीभावाने साजरा केला जातो. दरवर्षी श्रावण महिन्यात नागपंचमी येते. भारतीय संस्कृती मुळची कृषिप्रधान आहे. नाग हा शेतकऱ्यांचा मित्र आहे. तो शेतीची नासधूस करणाऱ्या उंदरांचा नायनाट करतो. त्याच्याप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी नागोबाची मूर्तीस्वरुपात घरोघरी पूजा केली जाते. श्रावण महिन्यातील…
मर्यादा पुरुषोत्तम भगवान श्रीराम यांच्या जन्मदिनाच्या स्मरणार्थ रामनवमी साजरी केली जाते. श्रीराम हे भगवान विष्णूचे सातवे अवतार मानले जातात. दरवर्षी हिंदू दिनदर्शिकेनुसार चैत्र महिन्याच्या नवव्या तिथीला श्री रामनवमी साजरी केली जाते. चैत्र महिन्याच्या प्रतिपदेपासून नवमीपर्यंतही हा सोहळा साजरा करतात. या दिवसात अनेक लोक उपवास करतात….
फाल्गुन पौर्णिमेच्या दिवशी होळी हा सण भारतामध्ये साजरा केला जातो. वेगवेगळ्या प्रदेशात होळीला वेगवेगळी नावे आहेत. होळी हा रंगांचा सण आहे. होळीला ‘होळी पौर्णिमा’, ‘होलिकोत्सव’, ‘होलिकादहन’ अशी विविध नावे आहेत. होळी साजरी करण्याचेही खूप वेगवेगळे प्रकार आहेत. विविध प्रदेशात खाद्यपदार्थही वेगवेगळ्या प्रकारचे बनवले जातात. महाराष्ट्रात…
वारकरी बांधवांसाठी एकादशीचा दिवस हा कोणत्याही मोठ्या सणांपेक्षा निश्चितच लाहान नसतो. माघ महिन्याच्या शुक्ल पक्षात एकादशी येते. तिला ‘जया एकादशी’ असे म्हणतात. यावर्षी जया एकादशी 20 फेब्रुवारीला आहे. ही एकादशी अत्यंत शुभ मानली जाते. या एकादशीचे व्रत केल्यास सर्व प्रकारच्या पापांपासून मुक्ती मिळते. श्रद्धेनुसार जो…
रथसप्तमी हा वसंत ऋतुच्या आगमनाचा सण आहे. हिंदू धर्मात रथसप्तमीला फार महत्व आहे. हा सूर्याच्या उपासनेचा दिवस असल्याचा उल्लेख पुराणात आढळतो. रथसप्तमी हा दिवस अदिती आणि कश्यप यांचा पुत्र सूर्य याचा हा जन्मदिवस असल्याचे मानले जाते. यादिवशी सकाळी सूर्योदयापूर्वी स्नान केले जाते. सूर्यदेवतेला लाल फुले,…
भारतातील सिंधु संस्कृती प्राचीन आहे. सन 1924 मध्ये सिंधू नदीवरील मोहेंजोदडो आणि पंजाबमधील हडप्पा येथे केलेल्या उत्खननात अत्यंत विकसित नागरी संस्कृतीचे अवशेष आढळून आले, ज्याला ‘सिंधू संस्कृती’ किंवा ‘हडप्पा संस्कृती’ असे नाव देण्यात आले. या प्राचीन शहरांचा नियोजित आराखडा, रुंद रस्ते, विटांनी बांधलेली मोकळी घरे…
‘तीळगुळ घ्या, गोड गोड बोला’ हा संदेश देणारा मकरसंक्रांती हा भारतातील प्रमुख सणांपैकी एक सण आहे. एकमेकांना सकारात्मक संदेश देऊन भोवतालचे वातावरण आनंदी करणारा हा सण आहे. इंग्रजी नववर्षाच्या प्रारंभीच हा सण येतो. मकरसंक्रांतीचा सण केवळ भारतातच नाही तर आशिया खंडातील भारताच्या शेजारी देशांमध्येही साजरा…
तुळशी विवाह हा घरोघरी पार पडणारा एक पारंपरिक विवाहसोहळा आहे. यादिवशी विष्णू व तुळशीचा विवाह लावून दिला जातो. तुळशीला नवीन वस्त्र नेसवतात. त्यावर मांडव म्हणून ऊस, दिंडा काठी रोवतात. पूजेचे यथासांग उपचार करतात. त्यानंतर विष्णू व तुळस या दोघांमध्ये आंतरपाट धरून मंगलाष्टके म्हणतात. त्यांचा विवाह…
दिवाळीच्या दिवसांत नरक चतुर्दशी हा एक दिवस आहे. दिवाळीतील अभ्यंगस्नान ज्यादिवशी केले जाते, तो हा दिवस आहे. दर वर्षातील आश्विन कृष्ण चतुर्दशीला नरक चतुर्दशी येते. यादिवशी पहाटे यमासाठी दीपदान करण्याची प्रथा आहे, असे मानले जाते. नरकासुर राक्षसाचा यादिवशी वध झाल्याने हा दिवस साजरा करतात. यादिवशी…
नवरात्र सोहळा म्हणजे उत्साहाचे दिवस असतात. सर्वत्र देवीचे पूजन होते. अधिकतर या पुजेचे स्वरुप सामूहिक असते. नवरात्रात देवीच्या नऊ रुपांची उपासना करतात. विशेषतः चैत्र आणि अश्विन या महिन्यात भक्तीपूर्वक देवीची आराधना करतात. नवरात्रीला ‘अकालबोधन नवरात्र’ असे म्हंटले जाते. घटस्थापनेदिवशी प्रतिपदेला पहाटे उठून स्नानादिक विधी आटोपून…